Zdroje (niem. Finkenwalde) – część miasta i osiedle administracyjne Szczecina. Położone na Prawobrzeżu, przy drodze krajowej nr 10. Zdroje graniczą z osiedlami: Dąbie na północy, Słoneczne i Bukowe-Klęskowo na wschodzie, Podjuchy na południowym zachodzie i poprzez rzekę Regalicę z Międzyodrzem. Południową granicę z gminą Stare Czarnowo wyznacza autostrada A6.
Dawniej, ok. XIX w, osada składała się z dawnej wsi oraz trzech małych osiedli tj. Boleszyce (Katerinhof bei Finkenwalde), Barnucin (Augusthof) oraz Straussensruh.
Alternatywnie zamiast Klęskowa jako granice można wymienić osiedla Boleszyce, Barnucin, Cieśnik i Starków oraz Widok (jako część Podjuch). Obecnie osiedla Boleszyce, Barnucin, Cieśnik należą administracyjnie do Zdrojów, a wzmiankowany Starków do Klęskowa.
Wieś Finkenwalde powstała w 1750 roku. W trakcie budowy linii kolejowej z roku 1879 powstał tu pierwszy dworzec kolejowy u zbiegu ulic Leszczynowej (Bahnhofstrasse) i Hangarowej (Flughafenstrasse). W 1932 roku wybudowano nowy (drugi) dworzec, który przetrwał wojnę, ale później został rozebrany.
W latach 1935 – 1937 ks. dr Dietrich Bonhoeffer poprowadził tu kursy teologiczne dla wikariuszy Kościoła Wyznającego (Bekennende Kirche). Kres działalności położyła akcja Gestapo w 1937 roku. Sam Bonhoffer został później stracony w obozie Flossenbürg w 1945 roku, natomiast w marcu 1945 r. osiedle znacznie zniszczono…
W 1821 roku Zdroje odwiedził Fryderyk Wilhelm, późniejszy król pruski Fryderyk Wilhelm IV. Na pamiątkę tej wizyty zasadził dwa zwany później książęcym (Prinzen Eiche).
Drzewo to zasadzone było w okolicy jeziora Szmaragdowego, na wzgórzu Pfahlberg. Zachowało się do naszych czasów.
Również na XIX wiek przypada rozwój turystyki w Zdrojach. Powstają wtedy min. zajazdy i kawiarnie Cafe Radler, deutsches haus, Hubners Banhofwirtschaft. Prócz nich wszelakie zakłady przemysłowe: fabryka organów Gruneberg oraz cementownia Stern. Powstają fabryka papy, pieców oraz liczne szklarnie kwiatowe.
Pod koniec XIX w Albert Toepffer na terenie Puszczy Bukowej, obejmującej swoim zasięgiem zdroje, zbudował park krajobrazowy a w nim grotę, pawilon widokowy Cap Delbruck, a także wieże widokową na Skórczej Górze. Przy dzisiejszej ulicy Batalionów Chłopskich, usytuowany był dom wypoczynkowy Erholungspensionat Karbe.
Nieopodal, nad rzeką Ceglinką, znajdował się Klub Wioślarski Zdroje (Ruder Club Finkenwalde).
Pomnik ofiar wojny Prusko – Francuskiej 1870-1871 r.
W pierwszych latach XX wieku postawiono pomnik upamiętniający wojnę prusko – francuską. Zlokalizowany był przy ulicy Batalionów Chłopskich. Był to usypany kopiec z betonowym cokołem a na jego szczycie podobizna cesarza Wilhelma I oraz korona królewska. Nieopodal pomnika posadzono dąb.
Monument rozebrano w latach 50 – tych XX wieku. Ustawiono w tym miejscu pas ruchu. Zachował się dąb, zwany Dębem Wisielców.
W trawcie drugie wojny światowej dzielnica była świadkiem dwóch nalotów bombowych. Ten z roku 1940 nie wyrządził większych szkód natomiast kolejny, z 1944 roku, częściowo naruszył największy zakład Zdrojów, fabrykę cementu Stern oraz wiele innych min. domostw. Zniszczeniom uległo około 60% zabudowania dzielnicy. Wiele budynków mieszkalnych podpalono już po wojnie…
Po wojnie dzielnica przejściowo nosiła nazwę Czanowo a liczba ludności Polskiej była mniejsza niż 10 osób! . Pomimo ogromnych zniszczeń remontowano stare kamienice i po woli osiedlano tutaj ludność. Przez kilkadziesiąt lat ograniczano się tutaj do odbudowy części domów.
Fabryka cementu Stern
Pod koniec XIX w poszukiwano niezwykle cennego na tamte czasy surowca – węgla, natrafiono wtedy na złoża min. gliny. Eksploatacja ta prowadzona była pod szyldem firmy Portland Zement Fabrik Stern przy dzisiejszej ulicy Batalionów Chłopskich 120. Natrafiono tutaj również na złoża kredy i postanowiono to wykorzystać. Na obrzeżach kopalni znajdowała się cementownia.
Siedziba placówki znajdowała się również na terenie Stanów Zjednoczonych, w stanie Nowy Jork. Do najbardziej znanych wyrobów marki Zement Stern należały głównie cienkościenne rury betonowe. Marka prosperowała doskonale i rozwijała się w zawrotnym tempie.
Około roku 1900 teren fabryki zajmował szereg budynków. Biuro, cementownia, cegielnia, suszarnia oraz wiele innych mniejszych budowli.
Początkowo wydobycie miało miejsce w Zdrojach, przy granicy z Podjuchami, w kopalni należącej do Stern tj. Friedensburg. Na miejscu istniała kolej transportowa, która była mobilna. Szybko można było ją przenieść na aktualne miejsce wydobycia. Urobek pozostawał na Batalionów Chłopskich i wędrował do kruszarki. Tam też mieszano kredę z gliną. Już wtedy kopalnie tworzył głęboki krater
Początek XX wieku to również czas przemian fabryki. Wybudowano zakład ciepłowniczy, który dostarczał gaz do większości domostw dzielnicy. Uruchamiano systematycznie 15 pieców cementowych oraz kilka obrotowych. Dobudowano główny budynek z jasnej cegły. Długi budynek na tyłach fabryki mieścił zespół pieców szybowych.
W międzyczasie okazało się, że zapotrzebowanie na surowiec jest tak duże, iż kopalnia w Zdrojach nie wystarcza na zaspokojenie produkcji. Postanowiono oszczędzić złoże kosztem nowej kopalni na wyspie Rugia. Klein Stubben stała się własnością Stern. Do floty firmy dołączyły barki oraz holowniki, niezbędne do transportu surowca. Kopalnia w Zdrojach natomiast była eksploatowana głównie zimą kiedy rzeki skute były lodem a transport wydawał sie niemożliwy lub po prostu nieopłacalny.
W trakcie działań wojennych fabryka nie ucierpiała, natomiast całe niemal wyposażenie zostało zdemontowane oraz wywiezione przez wojska sowieckie. Część budynków administracyjnych wyburzono a sam budynek przy Batalionów Chłopskich przebudowano na lokale mieszkalne.
W następnych latach mieściła się tutaj kolejno szwalnia, fabryka elementów do fiata 126p, zakład chemii gospodarczej. Jednak konkurencja w gospodarce wolnorynkowej bywa bezlitosna.
Rodzina Grünberg, organomistrzowie ze Szczecina
Około 1905 roku z Magdeburga do Szczecina przybył z okolic Magdeburga organomistrz Barnim Grünberg oraz jego syn Johan Friedrich Grünberg, którzy założyli fabrykę organów na terenie dzisiejszych Zdrojów. Oboje wyemigrowali wkrótce a ich fach kontynuowali kolejno syn oraz wnuki.
W 1870 roku firma Barnima Grünberga przebudowała organy w kościele św Jakuba. W kościele w Lipawie, kilka lat później, wykonali oni największe na tamte czasy organy na świecie. Za czasów hegemoni firmy powstały organy do większości kościołów pomorza, Szczecina a także kilku szkół i fundacji lokalnych. Kierownictwo w firmie przejął Felix Grünberg. W 1905 roku właściciel złożył pismo w sprawie planowanej budowy fabryki organów przy ulicy Batalionów Chłopskich 61.
Po I Wojnnie Światowej popyt na organy drastycznie spadł. Właściciel fabryki zmuszony był wydzierżawić lokal, maszynownie. Ze względu na dużą ilość urządzeń stolarskich powstała tutaj fabryka mebli (Fabryka Sarana).
Zakład został uszkodzony w trakcie II Wojny Światowej. Z powierzchni ziemi zmieciono suszarnie oraz główny gmach fabryki. Po wojnie większość budynków rozebrano a materiał przeznaczono na odbudowę starego miasta. Zachował sie budynek mieszkalny Grunbergów z ulicy Batalionów Chłopskich 61.
Plany komunikacji miasta, zakładające budowe Szybkiego Tramwaju Szczecińskiego, pokrzyżowało umiejscowienie budynek. Po wielu perturbacjach budynek przesunięto w głąb działki.
Źródła>
- Zdroje, Encyklopedia Pomorza Zachodniego, Szczecin, encyklopedia.szczecin.pl
- Portal Miłośników Prawobrzeża, prawobrzeze.eu
- Historiche Ansichten, Stand der Kreiseinteilung Pommern, sdo.studienstelleog.de
- Familienforschung Petrat, Erholung PensionatKörbe – Finkenwalde, familienforschung-petrat.de
- Portal Miłośników Dawnego Szczecina, sedina.pl
Bonum Cursum 
Dodaj komentarz